In het voorliggende wetsvoorstel zijn drie maatregelen, te weten het keuzerecht bedrag ineens, de introductie van een tijdelijke drempelvrijstelling in de RVU-heffing en de uitbreiding van de fiscale ruimte voor het sparen van bovenwettelijk verlof samengevoegd. Allereerst zijn deze maatregelen alle drie onderdeel van het Pensioenakkoord. Daarnaast betreffen het alle drie maatregelen die betrekking hebben op keuzes die mensen maken rondom de pensioendatum. Wanneer kan ik met pensioen? En hoe verdeel ik mijn pensioen over mijn pensioenperiode? Met deze maatregelen wordt meer maatwerk in het arbeidsvoorwaardelijk pensioen mogelijk gemaakt, door mogelijk te maken dat mensen een gemaximeerd deel van het pensioenvermogen kunnen opnemen als een bedrag ineens en mensen meer keuzemogelijkheden te bieden om eerder te kunnen stoppen met werken. De drie maatregelen vertonen daarmee een belangrijke onderlinge samenhang, waardoor het onderbrengen in één wetsvoorstel passend is.

Beperking

Een belangrijke beperking betreft de voorwaarde dat een deelnemer maximaal 10% van de waarde van de opgebouwde aanspraken op ouderdomspensioen in een keer mag opnemen. Bovendien mag het opnemen van een bedrag ineens niet worden gecombineerd met het hoog-laagpensioen. Dit betekent dat 90% van de waarde van de opgebouwde aanspraken op ouderdomspensioen beschikbaar blijft voor de levenslange periodieke uitkering. Dit terwijl tegelijkertijd wordt voldaan aan de wens tot keuzevrijheid met betrekking tot het pensioen.

De regering vindt het verstandig om stapeling van het hoog-laagpensioen en bedrag ineens uit te sluiten. De belangrijkste reden om stapeling van deze twee keuzemogelijkheden uit te sluiten is het voorkomen dat een deelnemer een te groot gedeelte van het ouderdomspensioen naar voren haalt en daarmee een te grote achteruitgang in de hoogte van de periodieke levenslange pensioenuitkering heeft.

Hypotheek

Gevraagd wordt of het mogelijk is om het bedrag ineens te koppelen aan het aflossen van de hypotheek op de eigen woning.
De regering heeft in het wetsvoorstel bewust de keuze gemaakt om de opname van een bedrag ineens niet te koppelen aan een bepaald bestedingsdoel. Dit in lijn met de wens om zo veel mogelijk keuzevrijheid te bieden, niet alleen met betrekking tot de opname van dat bedrag en de hoogte daarvan, maar ook met betrekking tot het bestedingsdoel. Immers, het kan per persoon verschillen wat gezien de persoonlijke omstandigheden een nuttig bestedingsdoel is en het wordt niet wenselijk geacht dit wettelijk te normeren. Daarnaast leidt het stellen van een dergelijke voorwaarde tot een flinke toename in de regeldruk, omdat er toezicht moet worden gehouden op de besteding van het bedrag.

AOW-overbrugging

Een AOW-overbrugging is een vorm van het hoog-laagpensioen, waarbij geldt dat de pensioenuitkering in de eerste jaren na pensionering (in dit geval tot aan de AOW-leeftijd) hoger is dan de jaren daarna. Er moet bij een AOW-overbrugging dus ook nog rekening worden gehouden met de actuarieel neutrale verlaging (ca. 7% per jaar vervroeging) van het pensioen in verband met de vervroeging. Als er dan ook nog een combinatie met een bedrag ineens zou plaatsvinden, wordt er te veel pensioen naar voren gehaald. Zeker in situaties waarbij mensen noodgedwongen een AOW-overbrugging hebben, omdat zij niet tot de AOW-leeftijd kunnen doorwerken, zal het pensioen niet heel hoog zijn. Het is derhalve niet mogelijk om een bedrag ineens te combineren met een AOW-overbrugging.
Voor de volledigheid zij opgemerkt dat een bedrag ineens wel gecombineerd mag worden met het vervroegen van de pensioendatum, mits de vervroeging niet plaatsvindt in de vorm van een hoog-laagpensioen.

Geen uitzondering toetsingsinkomen

Het fundamentele verschil is dat aan de opname van een bedrag ineens, net zoals bij de afspraak over een hoog-laagpensioen, een bewuste keuze en initiatief van een deelnemer aan vooraf is gegaan, terwijl het initiatief dat bij een afkoop van een klein pensioen juist niet bij de deelnemer ligt. De regering acht dat verschil voldoende evident om voor de opname van een bedrag ineens geen uitzondering op te nemen bij het bepalen van het toetsingsinkomen voor toeslagen of andere inkomensafhankelijke regelingen.

Geen bijzonder tarief

De introductie van een bijzonder tarief in de inkomstenbelasting voor de afkoopmogelijkheid van een bedrag ineens past niet in het bestaande belastingstelsel, waarin naar draagkracht wordt geheven. Een hogere belasting over een eenmalige hogere uitkering is het gevolg van het progressieve tarievenstelsel in de inkomstenbelasting. In geval van een gedeeltelijke afkoop staat dan tegenover de hogere belasting in het jaar van de afkoop een lagere belasting in de daarop volgende jaren waarin de pensioenuitkeringen als gevolg van de eerdere opnamen van bedrag ineens lager zijn.

Dekkingsgraad

Het effect op de dekkingsgraad is zeer beperkt, zelfs wanneer alle deelnemers die in dat jaar pensioneren kiezen voor opname van het maximale bedrag ineens. In de memorie van toelichting is de door de Pensioenfederatie uitgevoerde berekening getoond dat in het geval van een gemiddeld pensioenfonds met een dekkingsgraad van 90%, waarbij alle deelnemers die in dat jaar pensioneren kiezen voor een maximaal bedrag ineens, het effect op de dekkingsgraad -0,03% is. Er zijn dus hoegenaamd geen effecten voor het collectief. Voorts heeft de financiële situatie van de pensioenuitvoerder geen invloed op de mogelijkheid om het bedrag ineens op te nemen. Ook indien een fonds in onderdekking verkeert, kan er gebruik worden gemaakt van het keuzerecht bedrag ineens. Gesteld kan dus worden dat het bedrag ineens geen grote gevolgen heeft voor het individu noch voor het collectief.

Toeslagen

Het opnemen van een bedrag ineens kan er inderdaad toe leiden dat eerder uitgekeerde toeslagen moeten worden terugbetaald. Daarom wordt de deelnemer door de pensioenuitvoerder gewezen op het feit dat opname van het bedrag ineens gevolgen kan hebben voor de verschuldigde inkomstenbelasting, premies volksverzekeringen en het recht op inkomensafhankelijk regelingen, zodat de deelnemer hiermee rekening kan houden bij het besluit om al dan niet te kiezen voor opname van een bedrag ineens.

Schuldeisers

Gevraagd wordt naar de gevolgen van de voorgestelde maatregel voor mensen met schulden en of een deelnemer door een schuldeiser gedwongen kan worden om de maximale 10% van zijn pensioen op te nemen, bijvoorbeeld om in aanmerking te komen voor de schuldsanering, een betalingsregeling of andere afspraken over het afbetalen van schulden.

Vooropgesteld zij dat een bedrag ineens uitsluitend kan worden opgenomen op de pensioeningangsdatum. Een deelnemer kan niet worden gedwongen om de pensioeningangsdatum te vervroegen. In geval van schuldsanering wordt de boedel van een schuldenaar, die vanwege zijn problematische schulden tot de wettelijke schuldsanering is toegelaten, door een Wsnp-bewindvoerder beheerd. Voor zover de bewindvoerder tot afkoop van een pensioen van de betrokkene wil overgaan, zal hij hiervoor toestemming nodig hebben van de betrokkene zelf of een machtiging van de rechter.
Daarbij geldt voor alle vormen van beheer dat deze ook achteraf ter toetsing aan de rechter kunnen worden voorgelegd. Daarmee wordt het risico op een – op lange termijn – onverantwoorde (gedeeltelijke) afkoop door bewindvoerders zo veel mogelijk beperkt. De belangen van een schuldenaar worden in de afweging meegenomen. Het opnemen van een bedrag ineens heeft immers tot gevolg dat de levenslange periodieke pensioenuitkering daalt.

Risicoselectie/ terminaal

...het opnemen van een bedrag ineens gunstig kan zijn voor de deelnemer die terminaal ziek is of op de pensioeningangsdatum overtuigd is minder dan vijf jaar te leven, dat hiermee risicoselectie wordt toegestaan en dat kan leiden tot een lagere solidariteit en mogelijk tot een lager pensioen voor mensen die langer leven. De leden vragen of de regering kan bevestigen dat het toestaan van deze risicoselectie niet is beoogd met het wetsvoorstel.

Meerdere keuzemogelijkheden kunnen gunstiger uitpakken voor een deelnemer die verwacht nog maar kort te leven na de pensioeningangsdatum. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor het vervroegen van het ouderdomspensioen en het hoog-laagpensioen. Daarentegen overlijdt de betreffende deelnemer wel eerder dan gemiddeld. De regering acht het niet gepast een uitspraak te doen over een al dan niet gunstige situatie voor een terminaal zieke persoon voor wat betreft bedrag ineens.
Gezien de voorwaarden die aan het keuzerecht bedrag ineens worden gesteld, is evenwel de verwachting dat de selectie-effecten die optreden zeer beperkt zijn.

Informeren deelnemer en/of pensioengerechtigde

Het keuzerecht geldt niet voor pensioengerechtigden, maar voor de deelnemer op pensioeningangsdatum. Pensioengerechtigden hoeven dus niet geïnformeerd te worden. Een pensioenuitvoerder heeft naar huidig recht reeds de verplichting om een deelnemer tijdig voor de pensioeningangsdatum te informeren over hetgeen specifiek in het kader van de pensioeningang van belang is. Op grond hiervan moet de pensioenuitvoerder de deelnemer onder meer informeren over de keuzemogelijkheden die een deelnemer heeft met betrekking tot zijn pensioen. In het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling zal expliciet worden vastgelegd dat een pensioenuitvoerder een deelnemer in dat kader ook actief moet informeren over de mogelijkheid om een bedrag ineens op te nemen en de pensioenuitvoerder een deelnemer op verzoek meer informatie verstrekt over dit keuzerecht. Een pensioenuitvoerder is verplicht deze informatie tijdig aan de deelnemer te verstrekken, hetgeen betekent dat er voldoende tijd voor de deelnemer om een weloverwogen keuze te maken over het al dan niet gebruikmaken van het keuzerecht. Daarnaast zal een deelnemer in de praktijk ook reeds langer voor de pensioeningangsdatum kennis kunnen nemen van het keuzerecht, bijvoorbeeld via de website van de pensioenuitvoerder en via het pensioenregister.

Bron: Tweede Kamer