Dekkingsgraden veel pensioenfondsen verder onder druk

In het laatste kwartaal van 2015 zijn de beleidsdekkingsgraden van de meeste pensioenfondsen verder gedaald. Veel fondsen hebben het afgelopen jaar deze dekkingsgraad, waarop zij hun beleidsmaatregelen moeten baseren, kwartaal na kwartaal verder zien teruglopen.

De situatie bij vijf grote bedrijfstakpensioenfondsen die vandaag zoals ieder kwartaal hun cijfers publiceren, is in dit verband illustratief. Bij vier van de vijf is de beleidsdekkingsgraad gedaald tot duidelijk onder de 100 procent. Bij veel fondsen raakt indexatie, het aanpassen van pensioenuitkeringen en –opbouw aan de inflatie, hierdoor steeds verder uit beeld. Als de huidige neerwaartse trend doorzet dan komen pensioenverlagingen bij een aantal fondsen vanaf volgend jaar in zicht.

Belangrijkste oorzaak is en blijft de lage rekenrente die fondsen moeten gebruiken bij het berekenen van hun verplichtingen. Deze rente bleef ondanks een tijdelijke lichte stijging in het vierde kwartaal van 2015 zorgwekkend laag. In de eerste weken van 2016 is de rente weer gedaald en ook de internationale aandelenmarkten raakten in mineur. De actuele dekkingsgraden zijn daardoor in de loop van januari weer verder naar beneden gegaan.

Een aanmerkelijk aantal pensioenfondsen staat er momenteel nog steeds goed voor. Maar deze ontwikkelingen laten wel de kwetsbaarheid en met name de rentegevoeligheid zien van veel pensioenfondsen, en ze onderstrepen de noodzaak om samen voortvarend verder te werken aan een alternatief naast de bestaande uitkeringsovereenkomsten.

Bron: Pensioenfederatie

EIOPA Stresstest
In de financiële wereld is een stresstest een gangbaar middel om te toetsen hoezeer een instelling bestand is tegen schokken. Doel van de stresstest van EIOPA is om de weerbaarheid van pensioenfondsen te toetsen en om mogelijke systeemrisico’s te identificeren. Voor wat betreft die systeemrisico’s stelt EIOPA dat er op grond van deze test momenteel geen bewijs is te vinden voor het bestaan van systeemrisico’s die hun oorsprong vinden in de pensioensector.

Om de weerbaarheid van pensioenfondsen te testen, zijn in de stresstest slecht-weer-scenario’s toegepast, zoals neerwaartse schokken op de aandelenkoersen en de rente, en is gekeken naar de effecten daarvan op de verschillende pensioenfondsen.

De stresstest is gebaseerd op de cijfers over 2014. De Nederlandse pensioenfondsen die aan de test hebben meegedaan, beheren bij elkaar meer dan 50% van de Nederlandse pensioenfondsbeleggingen. EIOPA heeft niet bekend gemaakt om welke pensioenfondsen het gaat. DNB bespreekt de resultaten van de stresstest met de fondsen die hebben deelgenomen.

Scenario’s in EIOPA stresstest
Voor de stresstest zijn twee macro-economische scenario’s en één langleven-scenario gebruikt.

Het eerste scenario gaat uit van aanzienlijk dalende zakelijke waarden (zoals aandelen en vastgoed), een dalende rente en stijgende spreads. Er wordt daarbij aangenomen dat beleggingen in activa die voorheen een ‘safe haven’ status hadden, zoals bepaalde staatsobligaties, deze status verliezen. In het tweede macro-economische scenario daalt de rente iets meer dan in het eerste scenario, maar zijn er ook markten in zakelijke waarden die minder geraakt worden. In het langleven-scenario gaat EIOPA uit van een stijging van de levensverwachting met twintig procent.

Nederlandse pensioenfondsen worden vooral in de eerste twee scenario’s hard geraakt. De belangrijkste reden hiervoor is dat de Nederlandse pensioensector een relatief grote portefeuille zakelijke waarden kent en het renterisico beperkt wordt afgedekt. De impact van de langleven-schok is voor Nederlandse pensioenfondsen beperkter.

Pensioenfondsen kwetsbaar
Deze uitkomsten van de stresstest bevestigen het beeld dat Nederlandse pensioenfondsen kwetsbaar zijn. Nederland kent voor pensioenfondsen een systeem van buffers om schokken op te vangen. De lage rente heeft een groot beroep gedaan op die buffers, waardoor veel pensioenfondsen niet meer goed in staat zijn om schokken op te vangen. Het is belangrijk dat pensioenfondsen hierover realistisch en helder zijn naar hun deelnemers. In het pensioentoezicht kijkt DNB in 2016 daarom nadrukkelijk naar de financiële opzet van pensioenfondsen en de manier waarop pensioenfondsen de deelnemers informeren over hun financiële positie.

Bron: DNB

Download: "IORPs Stress Test Report 2015" (Engels, pdf, 128 pagina's)

Bron: European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA)