AFM-jaarverslag 2016: Scherp toezicht in een veranderend speelveld

Download: "Jaarverslag 2016" (pdf, 189 pagina's)

Ingrepen ter bescherming van tienduizenden consumenten

De toezichtaanpak van de AFM is gericht op het oplossen van bestaande problemen in de markt en het voorkomen van toekomstige problemen voor consumenten en beleggers. Met effect. Zo zijn tienduizenden consumenten met een krediet waarop niet of nauwelijks werd afgelost geholpen. Deze kredieten, waaronder zogenoemde rentekredieten, zijn omgezet naar een lening waarop wel wordt afgelost. Daarnaast zijn groepen klanten 4 procentpunt minder rente gaan betalen op een doorlopend krediet. Bovendien is op advies van de AFM door de derivatencommissie een herstelkader gepresenteerd, zodat banken passende compensatie gaan bieden aan ongeveer 19.000 gedupeerde mkb’ers met een rentederivaat.

Flitskredieten

In het voorkomen van toekomstige problemen voor consumenten en beleggers is voortgang geboekt. Alle Nederlandse aanbieders van flitskrediet zijn gestopt. In 2016 heeft de AFM ook krachtig opgetreden en 22 boilerrooms op een openbare waarschuwingslijst geplaatst en 783 consumenten gewaarschuwd dat zij voorkomen op bellijsten van boilerrooms. De AFM heeft daarnaast internationaal het voortouw genomen voor een reclameverbod op riskante beleggingsproducten. Zo voorkomt de AFM dat consumenten en beleggers in problemen komen met verkeerde of schadelijke producten en dat de ellende achteraf moet worden opgelost.

Aflossingsvrije hypotheken

Op de hypothekenmarkt wil de AFM voorkomen dat huiseigenaren met een aflossingsvrije hypotheek aan het einde van de looptijd met een schuld blijven zitten die ze niet kunnen afbetalen. De AFM heeft de grootste banken verzocht om een plan van aanpak om hun kwetsbare klanten actief te benaderen en te helpen bij het vinden van alternatieven. Ook is onlangs een leidraad gepubliceerd die duidelijkheid geeft over de berekening van de vergoeding voor het vervroegd aflossen van een hypotheek. Hierdoor betalen huizenbezitters bij vervroegd aflossen een eerlijke vergoeding. In 2017 gaat de AFM samen met de markt experimenten uitvoeren om te kijken hoe potentieel kwetsbare consumenten kunnen worden aangezet tot het aflossen van hun hypotheek.

Persoonlijke pensioenrekening

De AFM maakt zich sterk voor realistische en begrijpelijke pensioencommunicatie zodat een pensioentekort in een vroeg stadium kan worden gesignaleerd. De AFM focust op groepen die kwetsbaar zijn, zoals zzp’ers en gescheiden mensen. Zo is in 2016 de informatie verbeterd van onder meer het risico op korten, de mogelijkheden bij afkoop van pensioen en het beeld dat wordt geschetst in Uniforme Pensioenoverzichten (UPO’s). In het gepubliceerde positon paper van de AFM krijgt de vernieuwing van het pensioenstelsel vorm met een persoonlijke pensioenrekening voor iedere deelnemer. In dit stelsel moet ruimte zijn voor verschillen tussen deelnemers en bestaat een goede balans tussen keuzevrijheid en bescherming van de deelnemer.

Toezicht in 2016: stijging aantal maatregelen naar 750

In 2016 resulteerde scherp toezicht in een reeks van formele en informele maatregelen. Het aantal formele maatregelen is in 2016 met 100 bijna verdubbeld ten opzichte van 2015. Er zijn meer lasten onder dwangsom opgelegd, voornamelijk aan flitskredietaanbieders. Ook zijn meer aanwijzingen en meer openbare waarschuwingen gegeven. De openbare waarschuwingen hadden vooral betrekking op boiler rooms en malafide aanbieders van financiële producten. Het aantal informele maatregelen betrof 650 in 2016, dat zijn er 75 meer dan in 2015. In totaal zijn er in 2016 15 boetes opgelegd. Daar zaten vooral veel zwaardere, complexe en daardoor arbeidsintensieve zaken tussen. Het totaalbedrag aan opgelegde boetes bedroeg €8,5 miljoen.

2. Versterken en vernieuwen toezicht

Het in 2016 opgerichte Expertisecentrum jaagt de technologische en methodologische vernieuwing aan binnen de AFM. Door gebruik te maken van data en de analyse daarvan vergroot de AFM haar effectiviteit. Daarnaast heeft de AFM haar toezicht versterkt met kennis uit de gedragswetenschappen. In het AFM-toezicht is veel aandacht voor goede informatieverstrekking. Ook zien wij toe op productontwikkelingsprocessen. Maar dat is niet genoeg. Consumenten blijken niet altijd rationeel keuzes te maken en worden beïnvloed door de wijze waarop informatie wordt gepresenteerd. De AFM kijkt nu met behulp van inzichten uit de gedragswetenschappen naar de wijze waarop producten worden aangeboden.

Samen met DNB heeft de AFM de InnovationHub en de zogenoemde regulatory sandbox of ‘maatwerk voor innovatie’ opgezet. Hier biedt de AFM ruimte aan innoverende marktpartijen, zodat zij innovaties ontwikkelen in het belang van de klant.

Bron: AFM