Schenkingsvrijstelling eigen woning onverwacht populair

Daarmee is het aannemelijk dat de regeling een bijdrage levert aan het terugbrengen van de totale hypotheekschuld en het aantal ‘onderwaterhypotheken’. We verwachten dan ook dat de permanente regeling zoals die per 1 januari 2017 is ingegaan, ditzelfde effect zal hebben.

Download

• 'Schenkingsvrijstelling eigen woning; Effecten op de hypotheekschuld' (pdf, 40 pagina's)
• 'Reactie staatssecretaris Financiën op rapport Schenkingsvrijstelling eigen woning' (pdf, 2 pagina's)

Regeling wordt hoofdzakelijk benut om hypotheek af te lossen

De gemiddelde hypotheekschuld van woningeigenaren is na een jarenlange stijging vanaf 2013 gaan afnemen. Het aantal ‘onderwaterhypotheken’ laat eenzelfde ontwikkeling zien. In hoeverre deze ontwikkelingen zijn beïnvloed door de schenkingsvrijstelling is niet eenduidig vast te stellen. Wel kunnen we constateren dat de regeling heeft gezorgd voor een grote toename in het aantal schenkingen. Bovendien zien we dat de regeling door mensen met een relatief slechte hypotheekpositie wordt benut. Het merendeel van de mensen (naar schatting 74%) gebruikt de regeling om de hypotheekschuld te verkleinen. Het oormerken van de vrijstelling heeft ervoor gezorgd dat de schenkingen zijn aangewend zoals beoogd.

Tot 2013

Tot 2013 werd er gemiddeld 5.000 maal per jaar gebruik gemaakt van de (sinds 2009 bestaande) vrijstelling voor een eenmalige schenking ten behoeve van de eigen woning. Dat kostte de Staat gemiddeld € 29 miljoen per jaar door lagere belastingafdracht. Voor 2013 en 2014 was vanwege de verruiming op een verdubbeling gerekend door het ministerie. In werkelijkheid werd in die twee jaar de regeling 159.000 keer gebruikt. In geld: er was rekening gehouden met  € 104 miljoen minder belastingafdracht, het werd € 1.093 miljoen minder, ruim het tienvoudige.

2017

De structurele regeling vanaf 2017 zal vermoedelijk een veel minder groot effect op het aantal schenkingen teweeg brengen. In 2013/2014 was de regeling bedoeld als tijdelijke impuls, wat vermoedelijk zorgde voor de enorme stijging van het aantal schenkingen. Dat maakt dat de omvang van het effect van de regeling vanaf 2017 vermoedelijk ook kleiner zal zijn. Voor de permanente verruiming van de regeling rekent Financiën op een structurele derving van € 97 miljoen per jaar. Ook bij deze raming zijn de te verwachten aantallen schenkingen de onzekere factor. Dit heeft zijn weerslag op de omvang van de derving en op de omvang van de effecten.

Waarom onderzochten wij de schenkingsvrijstelling?

Het doel van ons onderzoek was om vast te stellen of het aannemelijk is dat de (verruimde) vrijstelling schenkbelasting ten behoeve van de eigen woning zal bijdragen aan de doelen van de regeling vanaf 2017: het verminderen van de hypotheekschuld en het aantal onderwater-hypotheken. Daarnaast wilden we in brede zin evaluatie van (dit type) beleid stimuleren.

Bron: Algemene Rekenkamer