Evaluatierapporten eigenwoningregeling

SEO geeft ten aanzien van de doeltreffendheid en doelmatigheid aan: “Er zijn aanwijzingen dat de eigenwoningregeling als geheel (de hypotheekrenteaftrek en het eigenwoningforfait) bijdraagt aan het eigenwoningbezit.

Als ook de negatieve neveneffecten (hoge kosten, hogere huizenprijzen, lagere welvaart, meer schuldopbouw) worden beschouwd moet echter worden geconcludeerd dat de regeling ondoelmatig is. Van de maatregelen na 2001 zijn vooral de fiscale aflossingseis en de tariefmaatregel effectief en doelmatig in het beperken van deze neveneffecten. Effectiviteit en doelmatigheid van de bijleenregeling in het ontmoedigen van schuldopbouw is onzeker. De aftrek geen of geringe eigenwoningschuld (Hillen) is waarschijnlijk niet effectief en ondoelmatig in termen van het bevorderen van schuldaflossing.”

Onvolledige informatie hypotheekverleden

Panteia geeft aan dat hoewel complexiteit kan ontstaan door toepassing van afzonderlijke deelregelingen er veelal sprake is van samenloop van diverse deelregelingen bij life events en dat de stapeling van deelregelingen leidt tot een toename van de complexiteit. De complexiteit wordt versterkt doordat bij toepassing van de deelregelingen veel informatie vereist is over het eigenwoningverleden van een belastingplichtige. Voor adviseurs is het vaak onmogelijk om alle benodigde informatie te achterhalen, belastingplichtigen kunnen daar vaak slechts gedeeltelijk in voorzien. Ook de Belastingdienst beschikt niet (meer) over alle benodigde historische informatie.
De complexiteit kan nog verder toenemen als zich bij een belastingplichtige meerdere life events gelijktijdig of snel achter elkaar voordoen. Het life event scheiden leidt tot de grootste complexiteit.

Conclusies en aanbevelingen Panteia

Panteia concludeert: “Op basis van de geconstateerde knelpunten en de daarmee samenhangende gevolgen voor een juiste toepassing van de eigenwoningregeling komen wij tot de conclusie dat de huidige eigenwoningregeling te complex is, waardoor een juiste toepassing in sterke mate belemmerd wordt. Daarmee is de huidige eigenwoningregeling niet goed houdbaar, controleerbaar, uitvoerbaar en handhaafbaar.”

Box 4

Panteia beveelt aan om de fiscale eigenwoningregeling ingrijpend te herzien, of de eigen woning volledig uit de fiscale regelgeving te halen. De aanbeveling ziet op het doen van nader onderzoek naar een fundamentele herziening van de fiscale eigenwoningregeling zoals het verplaatsen van de eigen woning naar box 3, het opnemen in een aparte regeling (box 4) of defiscalisering van de eigen woning. Panteia geeft verder aan dat het raadzaam is om bij de vormgeving van een vervangende regeling voor de huidige fiscale eigenwoningregeling of vervangende regels niet opnieuw gegevens te introduceren die belastingplichtigen langdurig moeten bewaren.

Register

Ook stelt Panteia in de periode tot herziening van de eigenwoningregeling enkele maatregelen voor om het ontbreken van historische gegevens te beperken. Hierbij is veelal wel een wetswijziging nodig. Het gaat om:
g) ontwikkel een digitaal platform vergelijkbaar met het Uniform Pensioen Overzicht, waar de eigenaar alle gegevens rond zijn eigen woning kan inzien;
h) zorg voor de mogelijkheid om een beschikking aan te kunnen vragen bij de Belastingdienst voor de 30-jaarstermijn;
i) laat belastingplichtigen jaarlijks een verklaring ondertekenen over het eigenwoningverleden;
j) regel dat de Belastingdienst nog meer gebruik kan maken van broninformatie van andere overheidspartijen, waardoor het meegenomen kan worden in de voor ingevulde aangifte (VIA);
k) uitbreiding van de renseigneringsverplichting van banken met de looptijd van een lening, zodat dit meegenomen kan worden in de VIA;
l) het opbouwen van een (hypotheek)renteaftrekregister over het eigenwoningverleden;
m) een wijzigingsvoorstel laten indienen door de Belastingdienst voor de selectielijsten op basis van de Archiefwet, om informatie over oude jaren te mogen bewaren in het kader van controle en handhaving.

Bewaarplicht?

Het kabinet acht het bij wijzigingen in de fiscale behandeling van de eigen woning raadzaam om gehoor te geven aan de aanbeveling van Panteia om bij een aangepaste regeling niet opnieuw gegevens te introduceren die belastingplichtigen langdurig moeten bewaren. Voor burgers geldt immers geen bewaarplicht. Toch is een juiste toepassing van de eigenwoningregeling in grote mate afhankelijk van de inzet en bereidwilligheid van belastingplichtigen om langdurig een gedegen administratie bij te houden. Gezien de bewijslast van een aftrekpost (die bij belastingplichtige ligt), het door hem beoogde belastingvoordeel en het door hem juist kunnen doen van aangifte, is het in het belang van de belastingplichtige om relevante stukken goed te bewaren en te administreren. Toch wringt zich dit in de praktijk omdat veel belastingplichtigen zich de waarde van historische gegevens in dit verband niet of niet voldoende realiseren. Hoewel de Belastingdienst binnen haar mogelijkheden bereid is om belastingplichtigen te faciliteren om een juiste en volledige aangifte in te dienen, kan de Belastingdienst – zoals wel wordt geopperd – hiervoor niet als oplossing worden gezien. Het valt buiten het takenpakket en de capaciteit van de Belastingdienst om voor elke burger met een eigen woning een volledig historisch dossier op te zetten en bij te houden. Bovendien reikt een dergelijke registratie verder dan alleen de fiscale aspecten.

"De Belastingdienst beschikt namelijk over onvoldoende informatie om een dergelijke registratie ook te kunnen vullen met historische gegevens."

Tool:

Woning kopen: wat moet ik regelen?

Complexe materie voor consumenten

Aan de adviseurs is tevens gevraagd wat volgens hen vooral complex is voor hun klanten. De antwoorden zijn gecategoriseerd en weergegeven in tabel 26. Daaruit blijkt dat er duidelijke verschillen zijn tussen de klanten voor hypotheekadvies en de klanten voor hulp bij de aangifte. Voor klanten die hypotheekadvies nodig hebben zijn vooral het overgangsrecht, de gehele eigenwoningregeling, de vraag wanneer rente wel of niet aftrekbaar is en het life event scheiden, lastig te begrijpen. Voor de klanten die hulp bij de aangifte nodig hebben zijn dat de bijleenregeling en de eigenwoningreserve en aspecten rondom de life events scheiden en verhuizen. [Zie pdf onder, "Evaluatie complexiteit van de fiscale eigenwoningregeling", pagina 64 e.v.]

Complex voor adviseur?

Bron: Rijksoverheid

Complexe vragen? Maak gebruik van het PRO abonnement van Fintool.