Richtlijn Hypothecair Krediet (RHK)

MCD

Het is goed dat een hoog niveau van consumentenbescherming wordt nagestreefd. Voor veel consumenten is een hypothecair krediet het meest ingrijpende financiële product dat zij afsluiten. In Nederland golden ook voorafgaand aan de implementatie van de RHK al hoge standaarden ten aanzien van consumentenbescherming en een verplichting om de kredietwaardigheid van de consumenten te toetsen voorafgaand aan het sluiten van een kredietovereenkomst. De bijdrage van de RHK aan de financiële stabiliteit lijkt beperkter dan de bijdrage aan de andere doelen die door de richtlijn worden nagestreefd.

Financieel adviseurs

Vanuit financieel adviseurs vernemen de Nederlandse autoriteiten dat de RHK, naast een hoger niveau van consumentenbescherming in de Unie, ook er toe geleid heeft dat de consument soms informatie krijgt die hij niet (volledig) begrijpt – zoals het jaarlijks kostenpercentage- of dat de doorlooptijd van de hypotheekaanvraag langer duurt als gevolg van het bindend aanbod.

Geen discriminatie

Er zijn bij de Nederlandse autoriteiten geen signalen bekend van discriminatie van klanten op de hypotheekmarkt.

Execution only

In Nederland wordt maar een klein deel van de hypotheken zonder financieel advies (execution-only) afgesloten, waardoor er minder risico is op vooraf aangevinkte vakjes.

Valuta

Specifiek voor consumenten met inkomen in andere valuta lijkt de RHK belemmeringen in toegang tot hypothecaire financiering te hebben gecreëerd, die mogelijk met een herziening kunnen worden geadresseerd.

Verhuurhypotheken

In Nederland geldt de bescherming op grond van de richtlijn en de hypotheekregels ook voor kredietovereenkomsten waarin is bepaald dat de onroerende zaak niet op enig moment door de consument of een familielid kan worden betrokken, maar wel op grond van een huurovereenkomst voor bewoning bedoeld is. Dit omdat de Nederlandse autoriteiten van mening zijn dat er geen reden is om consumenten die niet zelf in de onroerende zaak wonen minder te beschermen.

Als gevolg van een onspecifieke afbakening tussen particulier/zakelijk hypothecair krediet in de Richtlijn heeft de Autoriteit Financiële Markten signalen ontvangen dat particuliere klanten in sommige gevallen mogelijk ten onrechte een ‘zakelijke’ buy-to-let hypotheek krijgen terwijl zij feitelijk particulier zijn.

Consumenteninformatie (overvloed informatie)

Voorafgaand moet worden opgemerkt dat voor een deel van de consumenten de motivatie en vaardigheden ontbreken om “een geïnformeerd besluit te nemen”. Voor de consumenten die wel actief informatie lezen en proberen te begrijpen kan nog een duidelijke verbeterslag worden gemaakt in de regelgeving, gelet op de hoeveelheid, de inhoud en de presentatie van de verstrekte informatie. Op drie componenten denken de Nederlandse autoriteiten dat de precontractuele informatievoorziening in het bijzonder kan worden verbeterd:
(1) inhoud en presentatie van precontractuele informatie,
(2) het tijdstip van verstrekken van
precontractuele informatie,
(3) de vormgeving van precontractuele informatie in een digitale context.

Ten eerste toont de evaluatie van de RHK aan dat consumenten de precontractuele informatie uit de ESIS niet altijd lezen en begrijpen, mede doordat de hoeveelheid aan informatie te hoog is. Hierdoor blijkt het voor consumenten lastig om de hypotheekvoorwaarden te begrijpen en de hypotheken onderling te vergelijken. Specifiek voor het jaarlijks kostenpercentage geldt dat dit voor consumenten in de praktijk lastig te begrijpen valt, en dat financieel adviseurs het lastig uitlegbaar vinden.

Ten tweede wordt de ESIS soms relatief laat in het proces verstrekt, waardoor consumenten niet de tijd hebben om verschillende hypotheken te vergelijken. Op dit (late) moment zitten consumenten al verder in het keuzeproces, waardoor de kans aanwezig is dat ze niet meer zullen switchen naar een ander aanbod, zelfs niet als deze financieel gunstiger is. Dit komt ook omdat de informatie op het ESIS accurater is als deze pas verstrekt wordt op het moment van het bindend aanbod van een hypothecair krediet.

Ten derde blijkt de ESIS niet altijd adequaat en duidelijk wanneer deze in digitale vorm wordt verstrekt. Juist gezien de toenemende digitalisering moet hierop worden ingespeeld, en moet kritisch worden gekeken naar de digitale vorm en presentatie van dit document. Gelet op de kosten die gepaard gaan met het aanpassen van het ESIS, is het van belang dat eventuele aanpassingen ook aantoonbaar een significante verbetering zijn voor de consument.

Samenvatting

In algemene zin kan het verminderen/versimpelen van informatie de consument helpen in het maken van (lastige) keuzes. De vraag is echter of een dergelijke versimpeling moet plaatsvinden via een samenvatting in combinatie met het reeds bestaande ESIS. Een kortere samenvatting kan op zichzelf helpen bij het verminderen van informatieoverdaad en bij het in staat stellen van de consument om producten te vergelijken. Echter voegt een dergelijke samenvatting nog meer informatie toe aan het totaal van verstrekte informatie (samenvatting + ESIS). Hierdoor kan worden getwijfeld of de maatregel uiteindelijk echt bijdraagt aan het verminderen van informatieoverdaad en aan helpen van consumenten met het maken van goede keuzes.

JKP

Uit gedragsonderzoek blijkt dat de ESIS, en daarmee het Jaarlijks Kostenpercentage, in veel gevallen te laat wordt verstrekt, waardoor vergelijking op basis van dit percentage vaak niet goed mogelijk is. Deze gedragsliteratuur suggereert ook dat consumenten bedragen in algemene zin vaak beter begrijpen dan percentages. Voor consumenten blijkt het ook vaak lastig te begrijpen uit welke kosten het JKP bestaat. Aan de hand van deze inzichten zou kunnen worden nagedacht over een nieuwe invulling van de ESIS en het JKP.

Bron: Rijksoverheid